Σχετικά με τη διάθεση των βιβλίων του ΚΑΛΛΙΠΟΥ για την εκπαίδευση μοντέλων Τεχνητής Νοημοσύνης
Επιστολή προς τους Συγγραφείς του Έργου ΚΑΛΛΙΠΟΣ για εκπαίδευση μοντέλων Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ)
Αγαπητοί/-ές Συγγραφείς του Έργου ΚΑΛΛΙΠΟΣ,
- Όπως ίσως γνωρίζετε, η ανάπτυξη και εκπαίδευση μοντέλων Παραγωγικής Τεχνητής Νοημοσύνης (Generative Artificial Intelligence), στα οποία περιλαμβάνονται και τα Μεγάλα Γλωσσικά Μοντέλα (Large Language Models / LLM, π.χ. Chat GPT, Gemini, Copilot κ.ά.) απαιτεί πρόσβαση σε τεράστιο όγκο κειμένων, εικόνων, βίντεο και άλλων δεδομένων, πολλά εκ των οποίων είναι προστατευόμενα από το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας. Η διαδικασία της εκπαίδευσης μοντέλων πιθανότατα στηρίζεται στη διενέργεια πράξεων αναπαραγωγής του εν λόγω προστατευόμενου υλικού, πράγμα που κατ’ αρχήν προϋποθέτει την προηγούμενη άδεια του δικαιούχου του δικαιώματος αυτού, εκτός αν οι εν λόγω πράξεις καλύπτονται από κάποια εξαίρεση. Συναφής εν προκειμένω είναι η εξαίρεση για σκοπούς εξόρυξης κειμένων και δεδομένων, στον βαθμό που οι μέθοδοι εκπαίδευσης μοντέλων ΤΝ δύνανται να χαρακτηρίζονται ως τεχνικές εξόρυξης κειμένων και δεδομένων, όπως ορίζονται στον νόμο. Η εξαίρεση θεσπίσθηκε πρόσφατα διά των άρθρων 21Α§1 και 21Β§1 Ν. 2121/1993, και επιτρέπει την άνευ αδείας διενέργεια εξόρυξης νομίμως προσβάσιμων έργων: α) από ερευνητικούς οργανισμούς ή ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς για σκοπούς επιστημονικής έρευνας, χωρίς τούτο να επιτρέπεται να αποκλειστεί συμβατικά (ή τεχνικά) και β) από οιοδήποτε πρόσωπο και για οιονδήποτε σκοπό (συμπεριλαμβανομένου του κερδοσκοπικού), εκτός αν ο δημιουργός ή δικαιούχος έχει περιορίσει την εν λόγω χρήση με κατάλληλο τρόπο (opt-out). Ειδικώς δε για την περίπτωση περιεχομένου που έχει καταστεί διαθέσιμο στο κοινό επιγραμμικά, ο περιορισμός πραγματοποιείται με μηχαναναγνώσιμα μέσα.
- Δυνάμει των αδειών εκμετάλλευσης που έχετε υπογράψει, μας έχετε παραχωρήσει, μεταξύ άλλων, την αποκλειστική άδεια προσωρινής ή μόνιμης αναπαραγωγής και παρουσίασης των συγγραφικών έργων στο κοινό, με δικαίωμα περαιτέρω υποαδειοδότησης. Περαιτέρω, δυνάμει της εξαίρεσης του άρθρου 21Α§2 Ν. 2121/1993, είναι επιτρεπτή η χρήση των συγγραμμάτων για σκοπούς εκπαίδευσης μοντέλων ΤΝ, εφόσον αυτή γίνεται από ερευνητικούς οργανισμούς ή ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς για σκοπούς επιστημονικής έρευνας. Επίσης, δυνάμει των αδειών Creative Commons που διέπουν τα αντίγραφα των έργων που έχουμε αναρτήσει στο Αποθετήριο ΚΑΛΛΙΠΟΣ, είναι επιτρεπτή η χρήση των συγγραμμάτων για σκοπούς εκπαίδευσης μοντέλων ΤΝ και σε άλλες περιπτώσεις, εφόσον αυτή γίνεται για μη εμπορικό σκοπό. Η ανοικτή αδειοδότηση, αν και απαγορεύει τη χρήση του συγγράμματος για εμπορικούς σκοπούς εκπαίδευσης μοντέλων ΤΝ, δεν συνεπάγεται αυτομάτως, κατά την ορθότερη προσέγγιση, και άσκηση του ως άνω δικαιώματος περιορισμού (opt-out). Έτσι, ελλείψει opt-out, είναι δυνατή, επιπλέον των ανωτέρω, και η χρήση των συγγραμμάτων για σκοπούς εκπαίδευσης μοντέλων ΤΝ από οιονδήποτε και για οιονδήποτε περαιτέρω σκοπό, στον βαθμό που εφαρμόζεται η εξαίρεση του άρθρου 21Β§1 Ν. 2121/1993.
- Το σύνολο των διαθέσιμων έργων στο Αποθετήριο ΚΑΛΛΙΠΟΣ αναμένεται να γίνει αντικείμενο εξόρυξης/χρήσης για σκοπούς εκπαίδευσης μοντέλων ΤΝ από πάσης φύσεως παρόχους μοντέλων ΤΝ. Μάλιστα, έχουμε γίνει αποδέκτες αιτημάτων για διαβίβαση του συνόλου των έργων του ΚΑΛΛΙΠΟΥ υπό μορφή συνόλου δεδομένων, για τη διευκόλυνση της ανάπτυξης Μεγάλων Γλωσσικών Μοντέλων στην ελληνική γλώσσα, κάτι που πιθανότατα αναμένεται να ενταθεί στο μέλλον. Σας ενημερώνουμε ότι δεν έχουμε προβεί σε καμία συμφωνία ή διάθεση των συγγραμμάτων για εκπαίδευση μοντέλων ΤΝ οιασδήποτε κατηγορίας, συμπεριλαμβανομένων των LLM, όπως αναληθώς διαδίδεται.
- Με βάση τα ανωτέρω, με γνώμονα τη διατήρηση του ανοικτού χαρακτήρα των συγγραμμάτων του ΚΑΛΛΙΠΟΥ και την επιδίωξη της μεγιστοποίησης της επίδρασης της Δράσης μας στην Ανοικτή Επιστήμη και την Ανοικτή Εκπαίδευση, σύμφωνα με τη μη εμπορική προσέγγιση του καθεστώτος αδειοδότησης που υιοθετείται από τον ΚΑΛΛΙΠΟ, θα θέλαμε να σας ενημερώσουμε ότι προτιθέμεθα να αντιμετωπίσουμε την καινούρια αυτή πρόκληση, ως εξής:
Α) Θα ασκήσουμε το δικαίωμα περιορισμού [opt-out] για το σύνολο των συγγραμμάτων του Αποθετηρίου ΚΑΛΛΙΠΟΣ με τα κατάλληλα μηχαναγνώσιμα μέσα, ώστε να μην είναι νόμιμη (κατ’ εφαρμογή εξαίρεσης του άρθρου. 21Β§1
Ν. 2121/1993) η άνευ αδείας χρήση των συγγραμμάτων για σκοπούς ανάπτυξης και εκπαίδευσης μοντέλων ΤΝ που στηρίζεται σε τεχνικές εξόρυξης κειμένων και δεδομένων και δεν καλύπτεται από την υποχρεωτική εξαίρεση του άρθρου 21Α§2
Ν. 2121/1993 (ιδίως ανάπτυξη και εκπαίδευση μοντέλων ΤΝ για εμπορικούς σκοπούς).
Β) Θα συμφωνούμε τη δωρεάν παραχώρηση των κειμένων των συγγραμμάτων υπό μορφή συνόλου δεδομένων για σκοπό ανάπτυξης και εκπαίδευσης μοντέλων ΤΝ σε επιλεγμένους αξιόπιστους τρίτους ερευνητικούς ή/και μη κερδοσκοπικούς φορείς, με συμβατικούς όρους που θα επιτρέπουν μόνον ερευνητική ή/και μη εμπορική χρήση των συγγραμμάτων για τον σκοπό αυτό, σε αρμονία με τη μη εμπορική φύση των αδειών Creative Commons που διέπουν τη χρήση των συγγραμμάτων.
Με εκτίμηση,
Γραφείο Αρωγής Έργου ΚΑΛΛΙΠΟΣ+